25 Meitheamh 2022 (Tír Eoghain)

Nuacht Mhall. Príomhscéalta na seachtaine, léite go mall.

*

Inniu an cúigiú lá is fiche de mhí an Mheithimh. Is mise Niall Ó Siadhail.

Bhí bua stairiúil ag iarrthóir den eite chlé i dtoghchán uachtaránachta na Colóime Dé Domhnaigh. Bhuaigh Gustavo Petro, a bhí ina Mhéara in Bogotá, príomhchathair na tíre, roimhe seo, agus a chomhiarrthóir, bean Afra-Cholómach, an toghchán réitigh, agus beidh Petro ina chéad Uachtarán ar an eite chlé sa tír. Ó thuaidh i Stáit Aontaithe Mheiriceá, rinne an Chúirt Uachtarach cinneadh rialú Roe v Wade a chur ar ceal, rud a dhéanfaidh sé níos fusa cosc a chur ar ghinmhilleadh ag leibhéal an stáit. Cáineadh an cinneadh seo go forleathan inné. Labhair ceannairí Cheanada, na Fraince, na Ríochta Aontaithe agus fiú na Stát Aontaithe féin i gcoinne an chinnidh, as eagla go mbeidh sláinte agus beatha na mílte bean i mbaol anois.

In Éirinn, foilsíodh cuid de thorthaí an Daonáirimh is déanaí le linn na seachtaine. D'eisigh an Phríomh-Oifig Staidrimh eolas ginearálta maidir le líon na ndaoine atá ina gcónaí i bPoblacht na hÉireann. Tá níos mó ná cúig mhilliún duine sna Fiche a Sé Chontae anois agus, curtha leis an dá mhilliún atá i dTuaisceart Éireann, ciallaíonn sé sin go bhfuil os cionn seacht milliún duine ina gcónaí ar oileán Éireann, an líon is mó ó bhí 1841 ann. Bhain daonra na hÉireann 8.18 milliún amach sa tréimhse sin díreach roimh an Ghorta Mhór, ach thit an líon daoine trí bhás agus eisimirce. Reachtálfar an chéad daonáireamh eile ó dheas sa bhliain 2027.

Tá an fhéile cheoil mór le rá Glastonbury ar siúl an deireadh seachtaine seo, den chéad uair ó bhí 2019 ann, mar gheall ar an phaindéim Covid-19. Tá Billie Eilish, Paul McCartney agus Kendrick Lamarr ina bpríomhoirfidigh ar an Stáitse Pirimide ar na trí lá. Cheiliúr McCartney ochtó bliain seachtain ó shin, éacht a bhain a sheanchara Brian Wilson ó na Beach Boys amach Dé Luain. Bhí iomaíocht chruthaitheach ach chairdiúil idir na Beatles agus na Beach Boys le linn na seascaidí. Spreag siad a chéile chun popcheol a chur chun cinn agus saothar ealaíne a dhéanamh den albam, agus tá leithéidí Pet Sounds, Revolver agus Sgt Pepper's Lonely Hearts Club Band ar chuid de na halbaim is mó tionchar acu ón tréimhse sin.

*

Léirithe ag Conradh na Gaeilge i Londain. Tá an script ar fáil i d'aip phodchraolta.

*

GLUAIS

comhiarrthóir - running mate

ginmhilleadh - abortion

daonáireamh - census

eisimirce - emigration

príomhoirfideach - headliner

iomaíocht - competition