خوانش متون فارسی | اسرارالتوحید | پنج | باب اول، بخش پنجم

منظور ما از «خوانش» متن آن‌گونه خواندنِ متن است که بایسته است و شایسته -در محدوده‌ی توان و دانسته‌های اندک‌مان-؛ خواندنی که معنا و لحن و حس و حالِ متن را به دُرُست‌ترین و بهترین گونه‌ی ممکن -تا آن‌جا که می‌دانیم و می‌توانیم- بِنُماید و به شنونده باز دهد.

‌

----------

‌

نام ابوسعید ابوالخیر –زیسته از ۳۵۷ تا ۴۴۰ هجری قمری– عارفی که هر کجا یاد او رود، همه‌ی دل‌ها را وقت خوش شود، با تصوّف و عرفان ایرانی چنان آمیخته است که نام حافظ و خیّام با شعر فارسی و نام فردوسی با ایران. اگر در جست‌وجوی عناصِر سازنده‌ی هویّت و معنویّت ایران باشیم، در ترکیب پیچیده‌ی اندیشه‌ها و چهره‌هایی که سازنده‌ی این معنویّت‌اند، در کنار خیّام و فردوسی و نظامی و حلاّج و بایزید و رستم و سیاوش و بوریحان و بوعلی و سهروردی و هزاران هزار عنصر هنری و فرهنگی دیگر –از گاتاها تا مسجد شیخ لطف‌الله– بوسعید، چه در افسانه و چه در حقیقت تاریخی‌اش، یکی از مایه‌های اصلی این مفهوم و معنویّت است؛ یکی از بزرگترین آموزگاران نیکی و پاکی و آزاداندیشی و بی‌تعصّبی و انسان‌دوستی و آزادگی و هوشیاری و سرمستی و روشن‌بینی و طنز و طهارتِ روحی. و این کتاب «اسرارالتّوحید» زندگینامه‌ی اوست؛ نه تنها زندگینامه‌ی او، که یکی از عالیترین نمونه‌های خلاقیّت هنری و ادبی در زبان فارسی و یکی از اسناد درجه‌ی اوّل تاریخ اجتماعی ایران و تاریخ تصّوف و عرفان ایرانی.

گر چه برای خواننده‌ی اهل و آشنا نیازی به توضیح نیست، امّا برای عامّه‌ی خوانندگان، به‌ویژه جوانان، شاید ضرورت داشته باشد که یاداوریم همه‌ی مطالب این کتاب، امروز روز، موردپسند همه‌ی سلیقه‌ها نیست و بی‌گمان بعضی سخنان و بعضی داستان‌ها درین کتاب هست که زمینه‌ی خرافی یا –حتّا از چشم‌اندازی– آموزش‌هایی خِلاف عُرف و اخلاق دارد، ولی توجّه باید داشت که نَخستین هدف از نشر این گونه کتاب‌ها جنبه‌ی هنری و ادبی آنهاست –و نه تمام جوانب پیام و محتوای آنها– و پس از آن، ارزش‌های تاریخی و جامعه‌شناسی و فواید دیگری که دارند. با این‌همه قابل یاداوری‌ست که در میان کتاب‌های تصوّف و زندگینامه‌های مشایخ صوفیّه (در کل ادبیّات فارسی (و عربی)) این کتاب کمترین ضعف‌ها را از آن دیدگاه‌ها دارد و بیشترین آموزش‌ها را در زمینه‌ی انسان‌دوستی و جوانمردی و گذشت. و این نکته را نباید فراموش کرد که بیشتر این ضعف‌ها حاصل افسانه‌هایی‌ست که مریدان بر شخصیّت بوسعید، پس از مرگ وی افزوده‌اند، یا ضعف‌هایی‌ست که پیرامونیان او داشته‌اند و انسان همیشه در معرض ضعف و خطاست که خُلِقَ الإِنسانُ ضَعیفاً. بگذریم از ارزش ادبی والای کتاب که در طراز چند نمونه‌ی درجه‌ی اوّل میراث ادب ماست و نویسنده‌ی آن یکی از بزرگترین معماران و مهندسان زبان فارسی.

شفیعی کدکنی، محمّدرضا (مقدّمه، تصحیح و تعلیقات)، اسرارالتّوحید فی مقامات الشّیخ ابی‌سعید، صص. پنج– هفت (پیشگفتار مصحّح)، چاپ دوم، انتشارات آگاه، تهران، ۱۳۶۷.

‌

----------

‌

کتاب‌خانه‌ی موقوفه‌ی فرهنگی ادب با ساختار نوی نیروی انسانی از تابستان سال ۱۳۹۸ تعریفی نو برای فعالیت‌ها و اهدافش نوشت: «با هم خوب خواندن و خوب دیدن و خوب شنیدن برای خوب زیستن در جهانی خوب‌تر از جهانی که هست» و با خرسندی فضایی گرم و یگانه‌ ساخته تا با صد‌ها کتاب خوب و صد‌ها فیلم خوب و صدها ساعت موسیقی خوب و شنیدنی پذیرای همه‌ی آنان باشد، از کودک و نوجوان و جوان و بزرگسال، که بخواهند دست همراهی بدهند به هم ،برای معماری آن جهان خوب‌تر.

‌

----------

‌

آن‌چه را شنیدید در تابستان سال ۱۴۰۱ در کتاب‌خانه‌ی موقوفه‌ی فرهنگی ادب ساخته‌ایم.

‌

----------

‌

ارتباط شما با ما: adabcelibrary@gmail.com

‌

----------

‌

هر گونه استفاده از این پادکست شدنی‌ست با اجازه‌ی دارنده‌ی آن، «کتاب‌خانه‌ی موقوفه‌ی فرهنگی ادب».