داستان‌های کوتاه ایتالو کالوینو

ایتالو کالوینو در «سانتیاگو دِلاس وگاس» در کوبا به‌دنیا آمد. پدر و مادرش هردو گیاه‌شناس بودند و تأثیر آن‌ها در طبیعت‌گرایی آثار وی و شناخت دقیقش از گیاهان و محیط‌‌زیست مشهود است. وی تا پنج‌‌‌سالگی در کوبا ماند، سپس به ایتالیا رفت و بیشتر زندگی خود را همان‌جا سپری کرد.

کالوینو تا هجده‌سالگی در «سان‌رمو» ماند. سپس در سال ۱۹۴۱ به تورین رفت. در سال ۱۹۴۳ به نهضت مقاومت ایتالیا در جنگ جهانی دوم و «بریگاد گاریبالدی» و پس از آن به حزب کمونیست ایتالیا پیوست.

کالوینو در سال ۱۹۴۷ با نوشتن پایان‌نامه‌ای درباره‌ی «جوزف کنراد» در رشته‌ی ادبیات از دانشگاه تورین فارغ‌التحصیل شد و سپس همکاری‌اش را با روزنامه‌ی محلی «حزب کمونیست لونیتا» آغاز کرد. در همین سال، پس از انتشار کتاب «راه لانه‌ی عنکبوت» با مضمون نهضت مقاومت که برای او «جایزه‌ی ریچنه» را به ارمغان آورد، با برخی مشاهیر ادبی ایتالیا همچون «ناتالیا گینزبرگ و الیو ویتورینی» آشنا شد. او در این سال‌ها با مجلات کمونیستی مختلفی همکاری می‌کرد.

کالوینو در سال ۱۹۵۰ به اتحاد جماهیر شوروی سفر کرد. یادداشت‌های این سفر در «روزنامه‌ی لونیتا» چاپ شد و برای او جایزه‌ای به‌ارمغان آورد. در دهه‌ی پنجاه کالوینو به‌نوعی تخیل ادبی‌تر نزدیک به حکایت‌های پندآمیز گرایش پیدا کرد که در آن هجو اجتماعی و سیاسی با تفننی طنزآمیز همراه است. چند کتاب از جمله «شوالیهه‌ی ناموجود و مورچه‌ی آرژانتینی» را منتشر کرد و با نشریات کمونیستی و مارکسیستی همکاری کرد، تا این‌که در سال ۱۹۵۷ به شکل غیرمنتظره‌ای از حزب کمونیست کناره‌گیری کرد و نامه‌‌ی استعفایش در نشریه‌ی «لونیتا» چاپ شد. کتاب «بارون درخت‌نشین» هم در همین سال منتشر شد.

برخلاف سخت‌گیری‌های موجود در آن دوران برای ورود بیگانگان متمایل به دیدگاه‌های کمونیست، توانست با دعوت بنیاد فورد به آمریکا سفر کند و شش ماه آن‌جا بماند. کالوینو چهار ماه از این شش ماه را در نیویورک گذراند و به گفته‌ی خودش کاملاً تحت‌تأثیر دنیای جدید قرار گرفت. در این مدت با «ایستر جودیت سینگر» هم آشنا شد که چند سال بعد در سفری به کوبا، با او ازدواج کرد. کالوینو در این سفر به زادگاهش کوبا نیز رفت و با «ارنستو چه گوارا» هم دیدار کرد.

کالوینو در طول دهه‌ی ۶۰ میلادی به همراه الیو ویتورینی نشریه‌ی ادبی «منابو» را منتشر کرد و عضویت در کارگاه داستان‌نویسی (اولیپو) را پذیرفت و از این طریق با (رمون کنو) نیز آشنایی شد. از این دوره به بعد، کالوینو بی‌آن‌که از طنز دور شود و یا خوانش بسیار شخصی خود را از کلاسیک‌ها را منکر شده باشد، به داستان‌های مصور و علمی‌ ـ تخیلی با ترکیب‌بندی شکل‌گرایانه روی آورد. در این زمینه می‌توان از «مارکو والدو»، «کمدی‌های کیهانی»، «کاخ سرنوشت‌های متقاطع» و «شهرهای نامرئی» نام برد. مرگ ویتورینی در سال ۱۹۶۶، روی کالوینو که یکی از معدود دوستان زندگی‌اش را از دست داده بود، تأثیر عمیقی گذاشت. پس از آن بود که سفرهای زیادی به پاریس داشت و با «رولان بارت» ملاقات کرد و فعالیت‌هایی در زمینه‌ی ادبیات کلاسیک در «دانشگاه سوربن» و دیگر دانشگاه‌های فرانسه انجام داد. به این ترتیب آثار چاپ‌شده از او درطول دهه‌ی هفتاد (ازجمله «اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری») چاشنی یا درون‌مایه‌ای از ادبیات کلاسیک دارند.

در سال ۱۹۸۱ نشان افتخار فرانسه به او اعطا شد و چهار سال بعد بر اثر خون‌‌ریزی مغزی در «سیه‌نا» چشم از جهان فرو بست.

***

«ایتالوکالوینو» در طول حیات ادبی خود در ژانرهای گوناگونی قلم زده‌است؛ داستان کوتاه، رمان، مقاله و رسالۀ علمی و ادبی نوشته و تحقیقات فراوانی کرده‌است. رولان بارت او و «بورخس» را به دو خط موازی تشبیه کرده و از کالوینو به عنوان نویسنده‌ای «پُست‌مدرن» نام می‌برد.

در دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی مطالعه بر روی افسانه‌های ایتالیایی را آغاز کرد که حاصل آن چاپ کتاب «افسانه‌های ایتالیایی» است. سه‌گانه‌ی معروف او: «ویکنت شقه‌شده، شوالیه‌ی ناموجود، بارون درخت‌نشین» اوج خلاقیت و پرواز فکری کالوینو در آثار تخیلی‌اش خواننده را حیران می‌کند. تسلط او در جمع مباحث علمی و جذابیت داستان‌نویسی راه‌ها و شیوه‌های نوین در چشم‌انداز ادبیات معاصر جهان خلق کرده‌است.

«اومبرتو اکو» نویسنده و اندیشمند هم‌وطن کالوینو در مقاله‌‌ی «نقش روشن‌‌فکران» از کتاب بارون درخت‌نشین و پرسوناژ اصلی آن به‌عنوان یکی از کلیدهای مهم درک مسئولیت روشن‌فکران نام می‌برد و مطالعه‌ی آثار کالوینو را به همه توصیه می‌کند. غالب آثار مهم این نویسنده به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده‌اند.

* مجموعه آثار ایتالو کالوینو که به فارسی هم ترجمه شده‌اند، عبارت‌‌اند از:

راه لانه‌ی عنکبوت، شوالیه‌ی ناموجود، ویکنت دوشقه یا «ویکنت دو نیم‌شده»، مورچه‌ی آرژانتینی، افسانه‌های ایتالیایی، بارون درخت‌نشین، چه کسی در دریا مین کاشت؟، سه‌گانهٔ «نیاکان ما»، مارکو والدو، کمدی‌های کیهانی، تی صفر، کاخ سرنوشت‌های متقاطع، شهرهای نامرئی یا شهرهای ناپیدا، اگر شبی از شب‌های زمستان مسافری، آقای پالومار، شاه گوش می‌کند، یک روز ناظر انتخاباتی، ابر آلودگی، شش یادداشت برای هزاره‌ی بعدی، چرا باید کلاسیک‌ها را خواند و ... .