353 – Rutte IV halverwege: slepende kwesties en opmerkelijke prestaties

Op 19 maart 2025 zijn volgens de kalender van de Kiesraad de volgende Tweede-Kamerverkiezingen. Rutte IV is halverwege. Jaap Jansen en PG Kroeger vragen zich af hoe het kabinet er nu voorstaat. Wat is tot nu toe de oogst en welk perspectief heeft deze coalitie? Een tussenbalans met oog voor historie en de blik vooruit.

***

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier

***

Het algemene beeld is best bizar. De lange en zure kabinetsformatie leverde prolongatie op van een coalitie die aan het eind van de vorige periode op elkaar was uitgekeken. De premier was beschadigd en de gunfactor in parlement en samenleving minimaal. De verwachtingen waren laag. Bovendien nam het kabinet een reeks slepende erfenissen mee van vorige kabinetten onder leiding van Mark Rutte. Van het toeslagschandaal tot ‘Groningen’ en van 'een nieuwe bestuurscultuur' tot de spaartaks.

Desondanks valt op hoeveel majeure hervormingen en dossiers al in die eerste helft van Rutte IV en vaak met brede steun gerealiseerd werden. Het bewindsliedenteam lijkt wat dit betreft op Joe Biden. Lage verwachtingen, grote twijfels aan de houdbaarheid en niettemin de ene hervorming na de andere.

De omstandigheden waaronder Rutte IV werkt doen denken aan het kabinet-Den Uyl en het kabinet Lubbers III. Ook die werden bij hun start overrompeld door ongekende geopolitieke perikelen waardoor alle omstandigheden waarmee men dacht te kunnen rekenen over de kop gingen. Het werd bij alle drie improviseren, Europees en internationaal evenwicht en daadkracht vinden en daarbij zowel in eigen land als met de partners in NAVO en EU draagvlak vinden en intensieve samenwerking in gang zetten.

Tegelijkertijd moest toen en nu een lange reeks plannen gerealiseerd worden uit de afspraken tussen de coalitiepartners. Bij Rutte IV bijvoorbeeld de grootschalige hervorming van de arbeidsmarkt, invoeren van de nieuwe basisbeurs, langjarige en ingrijpende klimaat- en energietransities, wetgeving om beter voorbereid te zijn op een volgende pandemie en forse investeringen in defensiematerieel. Daarbovenop nog "de grootste sociaaleconomische hervorming van de oorlog", het nieuwe pensioenstelsel, zoals de kritische Martin van Rooijen het bij ons omschreef. Er zijn kabinetten die in hun volle vier jaar minder voor elkaar kregen.

Toch zit de coalitie met zichzelf in de knoop over de opvang van asielzoekers en het stikstof- en landbouwbeleid. En er is forse kritiek op de begrotingsplannen.

Lukt het ChristenUnie-minister Piet Adema tot een landbouwakkoord te komen? En wat betekent dit voor de heronderhandeling die het CDA aankondigde? Overtuigt Ruttes Europese aanpak rond migratievraagstukken zijn eigen VVD nog wel? Krijgt Sigrid Kaag de financiën nog op orde? En overleeft Dennis Wiersma, wiens grensoverschrijdend gedrag nu als een boemerang terug suist?

Intussen kan de kabinetsploeg - stiekem - toch even ademhalen. De zetelverdeling in de nieuwe Eerste Kamer was een onverwachte meevaller. En vrijwel geen partij zit te wachten op nieuwe verkiezingen. De reden daarvoor is bij elk van hen divers, maar als politiek feit telt dit. En het verklaart meteen waarom Rutte afgelopen weekend zo fel durfde te zijn tegen zijn eigen VVD-achterban.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl

***

Verder luisteren

351 - Politiek als hartstocht: drie jonge bewindslieden uit het kabinet-Den Uyl vijftig jaar later

349 - Woensdag gehaktdag: de regering zakt door het ijs, waarschuwen Rekenkamer en Raad van State

338 - Hoe de stikstofcrisis de energietransitie vertraagt. En: wat intussen wél met sprongen vooruitgaat

337 - Een pauzeknop om te versnellen. Het bijna-einde van Rutte IV

334 - Provinciale-Statenverkiezingen 2023: zware klappen in een verdeeld land

330 – Politieke paradoxen. Lessen uit de kabinetsformatie van 2021

291 – De dubbele jaren van staatssecretaris Marnix van Rij

264 - De eerste honderd dagen van Rutte IV: hoe alles anders werd

256 - Na de inval in Oekraïne: 'Nu serieus werk maken van Europese defensiesamenwerking'

247 - Belastingheffing in box 3: hoe de Hoge Raad de wetgever op de vingers tikt en opzadelt met een hels karwei

241 – Investeringskabinet Rutte IV: een breuk met de begrotingstraditie

277 - De VVD als risicofactor: wat is er aan de hand met Mark Rutte?

147 – De kindertoeslagaffaire: het ging al mis bij de wetgeving

127 - De geheime politieke memoires van Ruud Lubbers

79 - 'Nederland is nog steeds ziek': Hans Borstlap over zijn ingrijpende plannen voor de arbeidsmarkt

40 - SER-voorzitter Mariëtte Hamer over polder en pensioen

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:49:57 – Deel 2

01:28:37 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.