مرگ حسین دهلوی: آهنگساز در حسرت ارکستر

روز سه‌شنبه ٢٣ مهرماه ١٣٩٨ خبر درگذشت حسین دهلوی منتشر شد. اگرچه او عمر درازی داشت اما بیست سال پایانی را بدون فعالیت حرفه‌ای و با بیماری آلزایمر گذراند. آن بخش از عمر او هم که می‌توانست در شرایطی مناسب‌تر، پربار باشد با سالهای بعد از انقلاب مصادف شد... حسین دهلوی در سال‌های  بعد از انقلاب در شرایطی کار کرد که یکی از ساده‌ترین خواسته‌ها یا ابزار یک آهنگساز، یعنی صدای زنانه در اختیار او نبود. او خود چند بار گله کرده بود که اپرایش به اسم "مانا و مانی"، به دلیل ممنوعیت صدای زن هیچگاه به طور کامل اجرا و ضبط نشد. تنها بخش‌هایی از آن که موسیقی بدون صدای خواننده است، به همت یکی از شاگردان قدیمی او، علی رهبری به اجرا درآمد که ضبط آن موجود است. حسین دهلوی متولد سال ١٣٠۶ خورشیدی بود و به نسلی از آهنگسازان ایرانی تعلق داشت که برای چندصدایی کردن موسیقی ایرانی و تطبیق آن با ارکسترهای بزرگ بسیار تلاش کردند. او همان راهی را ادامه داد که شخصیت‌هایی چون مرتضی حنانه، هرمز فرهت یا حسین ناصحی پیش گرفته بودند. همۀ این هنرمندان که شاید بیش از آفرینش، دغدغۀ تحقیق و مطالعه داشتند، برای یافتن قواعد هارمونی مناسب برای موسیقی ایرانی و شکل دادن به نوعی ارکستر سمفونیک ایرانی گام‌های مهمی برداشتند. متأسفانه بخش بزرگی از آثار دهلوی پراکنده و حتی اجرانشده باقی مانده است. نمونه‌ای از قطعات او که فراوان شنیده می‌شود، توسط مؤسسۀ ماهور در یک سی.دی. به اسم "آثاری از حسین دهلوی" منتشر شده است. در اکثر آثار دهلوی کاربرد قالب‌ها و اصول موسیقی کلاسیک اروپایی منتهی با درونمایه‌های ایرانی دیده می‌شود. به عنوان مثال قطعاتی مثل شوشتری برای ویلن و ارکستر، به روشنی تمایل دهلوی را به تطبیق موسیقی ایرانی با دستاوردهای موسیقی غربی نشان می‌دهد. دهلوی همچنین در عرصۀ نظری، نوشته‌های زیاد دارد. "پیوند شعر و موسیقی آوازی"، شاید مهمترین کتاب تحقیقی او به شمار آید. این اثر در سال ١٣٨٠ به عنوان "کتاب سال" برگزیده شده بود. یکی از کارهای ماندنی او، تنظیم برخی ترانه‌های محلی ایران است که سالها پیش توسط منیر وکیلی اجرا شد. بدون تردید، این اجراها سرمشق و معیار تمام بازخوانی‌ها و تنظیم‌های جدیدی است که طی چند دهه با استفاده از نغمه‌های محلی صورت گرفته است... برای شنیدن نمونه‌هایی از آثار حسین دهلوی فایل صوتی را گوش کنید